Hiệp lực trí tuệ - Đưa khoa học vào đời sống, tiếp sức cho Đồng Tháp bứt phá

ĐTO - Trong dòng chảy phát triển của đất nước, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng giữ vai trò trung tâm, là động lực then chốt của tăng trưởng bền vững. Tại Đồng Tháp, tư duy “lấy đổi mới sáng tạo làm nền tảng, lấy khoa học làm động lực” đã sớm được cụ thể hóa thành hành động.

Mô hình trồng nấm vân chi đỏ của TS. Trần Đức Tường - giảng viên Trường Đại học Đồng Tháp (Ảnh: nhân vật cung cấp)

Bằng những chính sách kịp thời, sự đồng hành chặt chẽ của các nhà khoa học và nỗ lực mạnh mẽ từ chính quyền địa phương đến người dân, Đồng Tháp đang từng bước hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đặc trưng - nơi khoa học thật sự đi vào đời sống và tạo sức bật mới cho kinh tế tỉnh nhà.

Khoa học đi vào đời sống - Nâng tầm nông sản, tăng thu nhập

Những năm qua, Đồng Tháp đã xây dựng nền tảng vững chắc cho khoa học và công nghệ (KH&CN) bằng cách hoàn thiện hành lang pháp lý. Với sự chủ động tham mưu của Sở KH&CN, nhiều văn bản quan trọng đã ra đời, tạo môi trường thuận lợi và minh bạch, thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động nghiên cứu và ứng dụng trên toàn tỉnh.

Đồng Tháp đã triển khai nhiều cơ chế chính sách khuyến khích hoạt động KH&CN từ gốc. Quyết định 25/2020/QĐ-UBND mở đường cho việc sử dụng ngân sách nhà nước để hỗ trợ nghiên cứu và ứng dụng KH&CN. Nghị quyết 44/2021/NQ-HĐND tiếp tục thúc đẩy đầu tư tư nhân vào KH&CN, tạo sự chung tay giữa Nhà nước và doanh nghiệp.

Cùng với đó, các chính sách như: Nghị quyết 10/2024 hay Nghị quyết 13/2024 đã cho thấy cách tiếp cận linh hoạt, thực tiễn và bao trùm. Từ đây, nhiều công trình nghiên cứu có điều kiện tiếp cận thực tiễn nhanh hơn, góp phần thúc đẩy chuỗi giá trị nông nghiệp địa phương phát triển theo hướng bền vững.

Nhiều sản phẩm chế biến từ trồng nấm vân chi đỏ  của TS. Trần Đức Tường được trưng bày tại Trường Đại học Đồng Tháp

Tại Đồng Tháp, KH&CN không còn là những khái niệm xa vời mà đã và đang len lỏi vào từng cánh đồng, từng nhà máy, từng hợp tác xã (HTX), góp phần thay đổi tư duy sản xuất, nâng cao năng suất và tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Một trong những điểm sáng là việc tăng cường hợp tác với các trường đại học và viện nghiên cứu lớn như: Đại học Cần Thơ, Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh... Đây là những cầu nối giúp chuyển giao tri thức, phát triển công nghệ gắn với đặc thù địa phương. Sở KH&CN Đồng Tháp đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ HTX và doanh nghiệp tiếp cận và ứng dụng công nghệ vào chế biến nông sản góp phần nâng cao giá trị nông sản, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Giai đoạn 2021 - 2023, Sở KH&CN đã hỗ trợ 10 HTX với kinh phí gần 275 triệu đồng để tiếp nhận quy trình canh tác, chế phẩm sinh học và quản lý sản xuất hiện đại. Các kết quả nghiên cứu như: mô hình trồng nấm dược liệu, trồng rau sạch, khoai lang tím Nhật hữu cơ, lúa sinh học, hệ canh tác lúa - cá... đã được đưa vào thực tiễn giúp nông dân tiếp cận quy trình hiện đại, cây - con giống sạch bệnh, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, giảm thiểu ô nhiễm môi trường thông qua việc áp dụng các phương pháp canh tác bền vững.

Một trong những dấu ấn mạnh mẽ trong việc ứng dụng công trình nghiên cứu khoa học vào thực tiễn tại Đồng Tháp là đề tài nghiên cứu trồng nấm vân chi đỏ của TS. Trần Đức Tường - giảng viên Trường Đại học Đồng Tháp. Từ năm 2018, nhóm nghiên cứu của TS.Trần Đức Tường đã tận dụng các phụ phẩm nông nghiệp phổ biến như cùi bắp, vỏ trấu để phát triển mô hình trồng nấm dược liệu có giá trị kinh tế cao.

Với quy trình sản xuất an toàn, không hóa chất và cho hiệu quả cao, sản phẩm nấm vân chi đỏ không chỉ góp phần tăng thu nhập cho người dân mà còn mở ra hướng đi mới cho mô hình nông nghiệp đô thị tại địa phương. Công trình đã được vinh danh trong “Sách vàng sáng tạo Việt Nam năm 2023”.

Ông Huỳnh Văn Bé - Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH sản xuất thực phẩm nông sản Ngọc Yến cùng đội ngũ cộng sự sáng chế máy sấy muối góp phần tăng năng suất, giảm chi phí sản xuất

Khơi dậy sáng tạo từ cộng đồng - Tạo động lực nội sinh mạnh mẽ

Dấu ấn đổi mới sáng tạo tại Đồng Tháp không chỉ giới hạn trong các phòng thí nghiệm hay của các nhà khoa học uy tín, mà đang trỗi dậy mạnh mẽ từ chính cộng đồng. Từ những nông dân kỹ sư “chân lấm tay bùn”, những nhà sáng chế không chuyên, cho đến các doanh nghiệp năng động và sinh viên khởi nghiệp đầy nhiệt huyết, tất cả đang dần trở thành những mắt xích không thể thiếu trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo sôi động của tỉnh.

Ông Huỳnh Văn Bé - Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH sản xuất thực phẩm nông sản Ngọc Yến, huyện Thanh Bình là một minh chứng sống động cho tư duy dám nghĩ, dám làm, biến những trăn trở thực tiễn thành giải pháp đột phá. Xuất phát từ nhu cầu tối ưu hóa dây chuyền sản xuất và chế biến, năm 2017, ông Bé cùng 2 người con rể đã tự mày mò nghiên cứu, sáng chế thành công hệ thống máy sấy muối ớt ướt. Chi phí đầu tư dưới 100 triệu đồng, nhưng hiệu quả mang lại tương đương với các loại máy công nghiệp tiền tỷ trên thị trường. Sau máy sấy muối ớt ướt, ông Bé cùng đội ngũ cộng sự tiếp tục nghiên cứu và cho ra đời nhiều dòng máy mang đậm chất “cây nhà lá vườn” như: máy sấy muối ớt khô, máy sấy chín, máy sàn, máy trộn, máy sấy ớt, máy nấu muối...

Ông Huỳnh Văn Bé chia sẻ: “Với một doanh nghiệp, việc làm ra sản phẩm tốt là chưa đủ mà phải không ngừng cải tiến máy móc, thiết bị nhằm tối ưu hóa dây chuyền sản xuất. Sản phẩm làm ra phải đáp ứng tiêu chí chất lượng trong nước và quốc tế, tăng công suất, giảm giá thành, tiết kiệm công sức lao động cho công nhân và đặc biệt là giảm thiểu tác động đến môi trường. Mọi giải pháp cải tiến phải đảm bảo phù hợp với điều kiện của doanh nghiệp nhỏ: tiết kiệm chi phí, dễ vận hành và đảm bảo an toàn thực phẩm.”

Sản xuất muối sấy tại Công ty TNHH sản xuất thực phẩm nông sản Ngọc Yến

Kỳ vọng từ trí thức - Chuyển đổi số và bứt phá tương lai

Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, tỉnh Đồng Tháp đã nhanh chóng cụ thể hóa bằng hàng loạt chính sách khuyến khích sáng tạo tại cơ sở giáo dục, cộng đồng và hệ sinh thái khởi nghiệp. Theo lãnh đạo Sở KH&CN tỉnh, Đồng Tháp xác định rõ: khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chính là một trong những động lực then chốt để thúc đẩy phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Lãnh đạo Sở KH&CN nhấn mạnh: “Chúng tôi kỳ vọng đội ngũ nhà khoa học chuyên và không chuyên tiếp tục đồng hành cùng tỉnh trong hành trình đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Không chỉ đóng vai trò tạo ra tri thức, các nhà khoa học còn là lực lượng tiên phong trong hoạch định chính sách, đào tạo nhân lực chất lượng cao, cũng như trực tiếp hỗ trợ doanh nghiệp, nông dân ứng dụng công nghệ, nâng cao năng suất và giá trị sản phẩm”.

Tỉnh cũng đặc biệt chú trọng việc phát triển các sản phẩm chủ lực như: xoài Cao Lãnh, sen Tháp Mười, cá tra... thông qua chế biến sâu, đổi mới mô hình kinh doanh, ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, hướng tới hình thành nền kinh tế số, nông nghiệp số và chính quyền số hiện đại tại địa phương.

Từ phòng thí nghiệm đến đồng ruộng, từ dây chuyền sản xuất hiện đại đến những sáng chế tự thân, Đồng Tháp đang chứng minh sức mạnh của KH&CN. Với sự đồng hành của trí tuệ, sáng tạo và chính sách đúng đắn, KH&CN không còn là khái niệm xa vời mà đã trở thành động lực then chốt cho sự phát triển. Sự hội tụ của nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và cộng đồng đang tạo nên nền tảng vững chắc, giúp Đồng Tháp chuyển mình mạnh mẽ, vững bước vào kỷ nguyên kinh tế tri thức. KH&CN không chỉ là động lực tăng trưởng, mà còn là biểu tượng của niềm tin và khát vọng về một tương lai bền vững cho Đất Sen hồng.

Mỹ Lý