Làm báo thời chưa có công nghệ số

ĐTO - Trước khi công nghệ số phát triển, nhà báo phải đối mặt với nhiều khó khăn, nhất là các bước làm việc đều thủ công. Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin như hiện nay, việc làm báo trở nên nhanh chóng, tiện lợi và hiện đại hơn bao giờ hết. Điều này càng thấy rõ sự gian nan, vất vả nhưng đầy tâm huyết và lý tưởng của những người làm báo trong thời chưa có công nghệ số.

Tờ Báo Đồng Tháp ra ngày 17/7/1986

Trước khi có Internet và các phương tiện truyền thông hiện đại, việc thu thập thông tin là một quá trình tốn thời gian đối với phóng viên. Nhà báo phải dựa vào các nguồn tin truyền thống như: sách, tạp chí, phỏng vấn trực tiếp và các cuộc họp báo. Điều này không chỉ đòi hỏi sự kiên nhẫn mà còn cần kỹ năng giao tiếp tốt để có thể tiếp cận và thuyết phục người khác chia sẻ thông tin. Phóng viên phải trực tiếp đến hiện trường để ghi chép thông tin, chụp ảnh bằng máy ảnh cơ (sử dụng phim), phỏng vấn người dân hoặc cán bộ địa phương.

Nhiều cựu nhà báo, công tác ở Báo Đồng Tháp (nay là Báo và Đài Phát thanh Truyền hình Đồng Tháp) không thể nào quên thời kỳ giao thông chưa phát triển, đi thu thập thông tin ở nông thôn phải lội đồng, băng ruộng, vượt kênh, di chuyển bằng xuồng, ghe. Thông tin được ghi chép vào sổ tay, phỏng vấn người dân qua những cuộc trò chuyện chân tình. Mỗi chuyến đi là một trải nghiệm thú vị, không có máy ghi âm, không có camera kỹ thuật số, chỉ có cây bút, quyển sổ, máy ảnh cơ và lòng yêu nghề cháy bỏng.

Cựu nhà báo Dương Thế Dũng, công tác tại Báo Đồng Tháp từ năm 1985, đến năm 2019 nghỉ hưu, chia sẻ: “Một thời gian dài theo nghề báo, công nghệ còn hạn chế. Thời đó chưa có máy tính xách tay, điện thoại di động... phóng viên thực hiện tin, bài rất chậm so với bây giờ vì phải đi thu thập tư liệu viết vô sổ tay, về Tòa soạn viết tin, bài trên giấy, rồi chuyển bản viết tay đến nhân viên chuyên đánh chữ… Thời làm báo chủ yếu bằng thủ công rất vất vả, nhưng khi tờ báo phát hành, những người làm báo rất vui vì đem đến cho công chúng nhiều thông tin có giá trị…”.

Máy quay phim cũ được trưng bày, lưu giữ tại Đài Phát thanh - Truyền hình Đồng Tháp

Việc viết bài báo không chỉ đơn thuần là ghi chép lại thông tin. Các nhà báo phải dành nhiều thời gian để nghiên cứu, phân tích và biên tập nội dung. Họ cần phải đảm bảo thông tin được trình bày một cách rõ ràng, mạch lạc và hấp dẫn. Điều này dẫn đến áp lực lớn, nhất là khi phải hoàn thành bài viết trong thời gian ngắn. Thời đó, bài viết được soạn bằng tay hoặc bằng máy đánh chữ, không có công cụ kiểm tra chính tả, sửa lỗi như ngày nay. Không có email hay mạng xã hội, việc liên lạc giữa phóng viên và Tòa soạn chủ yếu qua điện thoại bàn, thư tay hoặc gặp trực tiếp… Trước khi có các phần mềm thiết kế, việc tạo ra một bố cục hấp dẫn cho báo in là một thách thức lớn. Khâu trình bày maket phải sử dụng giấy, bút và các công cụ thủ công để thiết kế từng trang báo. Điều này không chỉ đòi hỏi sự sáng tạo mà còn cần sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Một sai sót nhỏ có thể dẫn đến việc phải làm lại toàn bộ trang…

Tôi công tác tại Báo Đồng Tháp từ năm 1999, khi công nghệ thông tin chưa bùng nổ. Thời đó, tôi ước có một thiết bị gửi tin, bài về Tòa soạn thuận tiện hơn, để mỗi khi gấp khỏi cần đến Bưu điện dùng dịch vụ fax... Thật kỳ diệu, điều tôi nghĩ “xa vời” ấy thì đến khoảng năm 2009, 2010 trên thị trường Việt Nam xuất hiện USB 3G. USB 3G với một thẻ sim đã đăng ký dịch vụ kết nối Internet của nhà mạng, thì người dùng có thể vào web ở bất kỳ đâu, miễn là nơi đó có sóng di động. Từ đó, công việc chuyền tin, bài, ảnh của phóng viên về Tòa soạn thuận tiện và nhanh chóng hơn.

Nhà báo Nguyễn Văn Trí - Trưởng Cơ quan Thường trú Thông tấn xã Việt Nam tại Đồng Tháp cho biết, anh vào nghề năm 1985, trước khi là phóng viên, anh làm nhiệm vụ điện báo viên. Mỗi lần chuyền tin từ Đồng Tháp về Thông tấn xã Việt Nam (Hà Nội) phải dùng hình thức phát tín hiệu morse (đánh maníp) rất công phu và tốn nhiều thời gian. Mãi đến năm 1992, chuyển tin bằng hình thức phát tín hiệu morse “bị khai tử”. Từ đó, các hình thức chuyển phát tin theo công nghệ như: fax, vi tính… dần được thay thế, phóng viên tác nghiệp trở nên thuận tiện và nhanh chóng.

Thời gian trôi qua, công nghệ ngày càng hiện đại, nhưng tinh thần làm báo chân chính, dấn thân, trung thực và cống hiến vẫn luôn là giá trị cốt lõi. Những người làm báo ở Đồng Tháp thời kỳ chưa có công nghệ số chính là minh chứng sống động cho một thời làm báo gian khổ mà đáng tự hào.

Thành Nam